ZON-MW: een doelloze organisatie

Doelloos

Publicatie	Medisch Contact 06 - 10 februari 2012
Jaargang	2012
Auteur	Luc Bonneux
Pagina's	347

In Medisch Contact van 13 januari (MC 2/2012: 86) viel de Nederlandse Vereniging tegen de Kwakzalverij ZonMw aan. ZonMw wil weer een ‘onderzoeksagenda’ naar ‘complementaire interventies’. Dat is nieuwspraak voor alternatieve geneeskunde, wat voordien nieuwspraak was voor kwakzalverij. Wat ik niet begreep was de verwijzing naar ‘de goede naam’ van ZonMw. Deze organisatie is steeds synoniem geweest met bureaucratisch geklungel en verkoop van hete lucht. Als je het gedurende twintig jaar uitgegeven geld vergelijkt met de betrouwbare en bruikbare wetenschappelijke kennis hiermee behaald, krijg je de stellige indruk dat de algemene Nederlandse gezondheidstoestand beter was gediend met het subsidiëren van vakanties naar Bali. Het zegt alles over de ‘goede naam’ van ZonMw dat het mij niet verbaasde dat het weerwoord van de directeur van ZonMw, Henk Smid, zinloze woordenkramerij was. Wie Smid googlet, ontdekt een typisch exemplaar van zijn soort: een carrièrebureaucraat die nooit onderzoeker of arts is geweest.

Smid geeft als reden voor nieuw onderzoek naar ‘complementaire interventies’ ‘het wijdverspreide verbruik ervan’. Mensen willen bedrogen worden, laten we hen bedriegen. Ik ben in wat Haagse boekhandels geweest. Mijn boek, waarin een liefhebber van goede wetenschap met een verontwaardigd artsenhart en kennis van zaken schrijft over actuele problemen waar iedere gezonde Nederlander mee wordt geconfronteerd, is nergens te vinden. Er staan wel hele planken vol over edelsteentherapie en aromatherapie. Boven deze vele rekken staat schaamteloos ‘Gezondheid’. In die gedrochtelijk geschreven boeken staat louter kolder. Er zijn tientallen edelstenen, die op evenveel chakra’s kunnen worden geplaatst om meer klachten te behandelen. Honderden therapieën staan er uitgestald, de ene nog kolderieker dan de andere. En dan heb ik de rekken ‘spiritualiteit’ niet durven benaderen, uit schrik slaags te geraken met de boekhandelaar.

Het signalement dat ZonMw opstelde, vernoemt specifiek homeopathie. Al even lang als deze verzameling kolder bestaat, is dit door natuur- en scheikunde aangetoonde kolder. De kans dat afwezige moleculen door hun afwezigheid effect uitoefenen op receptoren, is gelijk aan de kans op een mirakel gedeeld door de hoeveelheid geld die door de homeopathische industrie wordt verdiend aan goedgelovige Europese burgers. 

De kern van wetenschap is betrouwbare kennis over waarheid en leugen. Smid gooit mindfulness met homeopathie op dezelfde belt van complementaire therapie, vermoedelijk omdat rond deze nog nieuwe meditatietherapie de dingdong van Boeddhistische klankschalen weerklinkt. Omdat het klinkt naar onzin, is het nog geen onzin. De psychiatrie wordt tot onze grote artsenschande nog steeds beheerst door een erg schadelijke kwakzalverij: de psychoanalyse. Maar klinische psychologen hebben betrouwbare technieken ontwikkeld om geestelijk lijden te behandelen: de cognitieve gedragstherapie. Meditatietechnieken zoals mindfulness passen naadloos in hoe we denken dat een zieke geest werkt. Het voorbeeld toont hoe een nieuw veld van goede zorg zich moet ontwikkelen: door een dialoog tussen kennis en praktijk, tussen theorie en evidence, tussen wat kan werken in theorie en wat werkt in praktijk.

We weten weinig over de epidemiologie van kwakzalverij: de prevalentie, de determinanten, de schade en hoe we deze schade tijdig kunnen herkennen en voorkomen. Het geloof in homeopathie is even onzinnig als het geloof dat je aids krijgt van een vuile wc en vermoedelijk schadelijker. ZonMw wil nog wat geld uit politieke zakken kloppen door de goedgelovigheid van burgers nog even uit te buiten. Een arts en wetenschapper wil burgers verheffen door hen betrouwbare kennis over wetenschap aan te bieden: de kennis over waarheid en leugen, en hoe je deze kan onderscheiden van elkaar. Een onderzoeksagenda over kwakzalverspraktijken is nodig, maar vraagt geen ambtenaar met een neus voor geld, maar een arts met een hart voor wetenschap en mensen.