De zaak Jonathan Jacobs

In zijn Kerstessay in De Standaard, over de zaak Jonathan Jacobs, gaat Tom Lanoye niet uit de bocht: hij verlaat gewoonweg het terrein. Was Jonathan Jacobs een tengere vrouw, was het een fait divers. De toestand werd gecompliceerd omdat JJ een beer van een vent was. Als die psychotisch worden, zijn oplossingen heel gemakkelijk voor wie er nooit mee wordt geconfronteerd.

Er zijn twee momenten van verwijtbaar falen. Een substituut schijnt een medische beslissing te hebben genomen (JJ “plat” spuiten). Daar is ze niet toe bevoegd. De BBT, professionals in het gebruik van geweld, hebben door hun ingrijpen iemand gedood (ook volgens de autopsie). Dat is – in afwachting van een rechterlijke uitspraak – minstens een professionele fout.  

Wat nodig was, was meer professionaliteit. Een psychiatrisch ervaren arts had moeten oordelen over de noodzaak tot kalmerende injectie, het daartoe vereiste geweld afwegend. Een professionele “geweldbrigade” had JJ moeten immobiliseren met vermijden van dodelijk geweld. Dergelijke brigade moet vlot beschikbaar zijn, maar degelijk opgeleid. Als ze er niet is, zal er enkel meer geweld te betreuren vallen.

Wat we zeker niet nodig hebben, is een losgeslagen schrijver met wilde maatschappelijke beschouwingen. Dit soort dingen zijn echt van alle tijden.

Wat is er gebeurd (volgens het internet)?

11 -      Jonathan Jacobs slaat op hol door amfetamines.

22 -      JJ wordt opgepakt, de erbij geroepen huisarts stelt een amfetamine-psychose vast.

33 -      Hij wordt verwezen naar de Alexianen te Boechout, die hem weigeren.

44 -      De substitute De Laet geeft de opdracht JJ te kalmeren door hem ‘plat te spuiten’.

55 -      JJ weigert medewerking, wordt overweldigd door het BBT en overlijdt.

Punt 1

is helaas een fait divers. Het is helemaal niet zeldzaam, het gebeurde vroeger ook en vermoedelijk zelfs vaker (amfetamines leken me vroeger populairder). Over de schuldvraag bij ongecontroleerd drugsgebruik kan worden gedebatteerd: ze is steeds complex.  Als JJ psychotisch is, is hij patiënt en verdient hij onze beste zorgen.

Punt 2

JJ kon wel worden opgepakt. Het is me niet duidelijk hoe dat dat in zijn werk is gegaan. Die agenten verdienen felicitaties in dit verhaal. Stel je voor dat je gevangen wordt door buitenaardse wezens. Je denkt dat niet: in een psychotische waan ben je daar van overtuigd. JJ vecht letterlijk voor zijn leven. De huisarts handelt correct. Vroeger trachtten we zo iemand een koffie of een cola voor te schotelen, met voldoende kalmeermiddel in om een neushoorn even om te leggen. Ik weet niet of dat nog mag, het is tegenwoordig zeker meer omstreden.

Punt 3

Laat hier evenmin twijfel over bestaan: ik ben schuldig. Als arts had ik JJ geweigerd in 95% van de condities. De Alexianen hebben niet één patiënt in huis, maar een hele groep bijzonder kwetsbare mensen. Psychiatrische verplegers zijn doorgaans geen doetjes, maar het zijn ook geen kooivechters.  Als geschoolde verpleegkundigen zijn ze beter geplaatst om mensen als JJ te kalmeren, maar als dat niet lukt – denk aan de ontvoerende aliens - is de schade niet te overzien. Onrust is behoorlijk besmettelijk: je hebt zo niet één JJ op hol, maar een hele bende patiënten die door het lint gaan. Ik zou eisen dat JJ voldoende gekalmeerd is om er wat mee aan te kunnen vangen. Ook nu, na dit incident. Ik ben dan immers verantwoordelijk voor meer patiënten, en moet de verschillende risico’s afwegen. Het geweldprobleem werd enkel verlegd.

Punt 4

Zoals het wordt voorgesteld, is dit verwijtbaar. Een substituut is onvoldoende medisch geschoold om dergelijke ingrijpende beslissingen te nemen. Noteer dat JJ in een cel zat, en geen kwaad kon doen aan derden. Het zorgprobleem is ook voor de ervaren arts een lastig dilemma: toe hoever moet je iemand laten uitrazen, toe hoever moet je iemand al dan niet met geweld kalmeren. Het eerste pad is het veiligste, maar een amfetamine psychose kan dodelijk zijn, nog afgezien van de hevige emoties, het zware lijden, de mogelijke lange duur en de daarop volgende afkick verschijnselen. Medicijnen brengen rust in het hoofd, en stoppen de gruwel. Ik ben als arts zelf redelijk afkerig van psychofarmaca. Ik had hem ze vermoedelijk vriendelijk aangeboden doorheen het luikje, maar als hij ze niet nam, had ik geen geweld gebruikt.

Punt 5

Eén keer de beslissing was genomen om JJ met geweld te verdoven, moest er een afdeling die professioneel omgaat met geweld in de arm worden genomen. Dit gebeurde vroeger ook, vaker, en weinig professioneel. Tot daar was er niets mis met dit ingrijpen. Het overlijden van JJ was echter vergelijkbaar met een chirurg die het overlijden van een patiënt veroorzaakt. Het ging om professionals. Of dit een verwijtbare fout is, moeten we aan de rechter overlaten, maar het geweld leek buitenproportioneel. Dan gaat het verder dan een professionele fout, en wordt het crimineel.